Turkiye’de goc istatistiklerinin gelistirilmesi

Özet
Sirkeci (2009) Improving the immigration and Asylum Statistics in Turkey – Turkiyede Uluslararasi Goc ve Siginma Istatistiklerinin Gelistirilmesi
Her hükümet sınırları içindeki nüfusun büyüklüğü ve yapısını bilmek ister. Doğumlar ve ölümlerin yanında ulus-lararası göç de nüfus değişiminin önemli bir bileşenidir ve bu konuda bilgilenmek politika üretimi ve planlama açısından elzemdir. Bu aynı zamanda, verilerin kay-nakların kullanımı, kamu hizmetlerinin planlanması, hükümet birimleri ve idari birimlerin bütçe ve yüklenimlerinin belir-lenmesi açısından faydalıdır.
Türkiye’de uluslararası göç akımları ve stoklarına dair bilgiler sistematik ve dü-zenli olarak rapor edilmemektedir. Ulus-lararası göç isatistikleri de hazır olarak bulunmamakta ve oldukça dağınık bir bi-çimde üretilmektedir. Basit istatistikler i-çin dahi çoğu zaman TÜİK, Nüfus Va-tandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı, Emniyet Genel Mü-dürlüğü ve bunların web sitelerinin ziya-ret edilmesi gerekmektedir.
Emniyet Genel Müdürlüğü kayıtları (otu-rum izinleri, sığınma ve iltica kayıtları, sı-nır kayıtları) idari amaçlarla tutulmakta ve çoğu uluslararası göç istatistiği için temel kaynak konumundadır.
Bu kayıtlar, yasal sürekli ve geçici ikamet sahiplerini, mültecileri, sığınmacıları ve Türk vatandaşlığına geçmiş kimseleri kapsamaktadır. Ancak bu kayıtlar, kav-ramsal sorunlar, net olmayan kayıtlar, ek-sik sayımlar ve bilgi eksiklikleri ile malül-dür. Temel sorunlardan biri ise sistemli bir takibin yapıl(a)mıyor olması. Göç-menler bir kez ülkeye giriş yaptıktan son-ra kayıtları güncelleyecek çok az meka-nizma mevcut. Dolayısıyla ikamet izni sa-hibi kişi sayısıyla Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nin ürettiği istatistikler de farklıdır.
Veri toplama ve istatistik üretiminde kul-lanılan göç tanımının BM ve AB tavsi yelerine uygun olarak uzun süreli ve kısa süreli göçmenleri ayırdecek şekilde değiştirilmesi gereklidir.
Nüfus sayımı ve anketlerde ikamet duru-mu ile ilgili sorular, hassasiyet yarata-bileceği ve yanıltıcı kayıtlar verilmesine yolaçabileceğinden dolayı kullanılma-malıdır.
Uluslararası göç akımlarına ilişkin de bilgi eksiklikleri bulunmaktadır. Geçici süreli (öğrenciler, çıraklar, araştırmacılar vb.), uzun süreli veya süresiz ikamet izni sahipleri hakkında daha çok ve daha de-taylı bilgi toplanması gerekmektedir. Sınır istatistikleri, ve bir dereceye kadar da ika-met izni kayıtları toplam göçmen sayıla-rını elde etmek için elverişli değil. Çünkü bunlar yeniden girişleri ve çıkışları sağ-lıklı olarak tespit edememektedir.
Göç verilerinin güvenilirliği açısından farklı ve tamamlayıcı verilerin kullanıl-ması önemlidir. Bu tür veri triangü-lasyonu THESIM projesinde de öneril-miştir.
Göç ve sığınma istatistiklerinin iyileş-tirilmesi için şu önerileri sıralayabiliriz:

a) vatandaşlık, ikamet, göç sorunlarının tamamıyla daha tutarlı bir biçimde ve tek elden ilgilenecek bir bakanlık veya müsteşarlık kurulması, bununla birlik te göç, vatandaşlık ve ikamet kanunlarının tek bir kanun çerçevesinde yeniden düzenlenmesi,

b) kısa ve orta vadede tüm idari birimlerden, analiz ve raporlamadan sorumlu olan TÜİK’e düzenli göç verisi akışının sağlanması,

c) tüm hükümet birim-lerinin, hareketliliği belirlemeye yarayacak temel ikamet ve demografik bilgiyi topladıklarından emin olmak için veri toplama formlarının içerik ve yöntem açısından uyumlulaştırılması,

d) ziyaretçi giriş ve çıkış kartı uygulamasının yeniden başlatılması; bu kartlarla, temel demografik bilgiler yanında niyet edilen kalış süresi, vatandaşlık ve kalış amacı bilgilerinin de toplanması,

e) takip süreç-lerinin ve uluslararası göçmenlere dair veri güncellemesini sağlayacak ülke içi kontrol prosedürlerinin sistematik bir değerlendirmesinin yapılması,

f) göç yapılarını, eğilimlerini analiz etmek ve ilgili kurum ve planlayıcılar için politika önerileri üretmek amacıyla düzenli ve siste-matik yolcu anketlerinin yürütülmesi,

g) varolan veri, analiz ve raporlama sistemlerinin geliştirilmesi amacıyla, üniversite ve araştırma kurumlarının TÜİK tarafından üretilen verileri kullanmasını teşvik edecek ve onların TÜİK ile işbirliğini geliştirilmesi.

Bu çalışma, daha önce TÜİK tarafından gerçekleştirilmiş çalışmalar ve aşağıdaki değerlendirmeler sonucu oluşturulmuştur:

Diğer ülkelerde göç istatistiklerini iyileştirmeye yönelik kamuya açık belge ve raporların incelenmesi

Çeşitli devlet kurumlarında veri top-lama, göç verilerin dağıtımı ve veri üretimi ile uğraşan uzmanlar ile yapılan görüşmeler,

TÜİK ve diğer kurumların ürettiği veri ve istatistiklerin incelenmesi,

TÜİK tarafından hazırlanmış ancak yayınlanmamış raporların incelenmesi,

TÜİK uzmanlarıyla görüşmeler,

Göç istatistikleri literatürünün incelenmesi.